تستفا

جنگلهای آمازون و جنگلهای جهان-بیابانهای ایران و جهان

در گذشته ميزان جنگلهای جهان ۰۰۰ ۰۰۰ ۶۰۰۰ هکتار بود که اينک اين رقم به ۰۰۰ ۰۰۰ ۴۰۰۰ رسيده است . طبق نظر F.A.O مساحت سرانه جنگلهای جهان ۸/۰ است . در ضمن بايد دانست که سالانه ٪ ۲/۱ از سطح جنگلهای جهان کم می شود . حال ميزان جنگلهای ايران ۰۰۰ ۰۰۰ ۱۲۷ است که ۰۰۰ ۲۰۰ ۱۹ مربوط به ناحيه خزری می باشد .

آمازون، نام جنگل بسیار بزرگی در امریکای جنوبی است. جنگلهای بارانی آمازون در تمام فصول سال دارای هوایی گرم با رطوبتی بسیار زیاد می‌باشند. متوسط درجه حرارت، در مرکز آمازون، در حدود ۳۰ درجه سانتیگراد (۸۶ درجه فارنهایت) غربی‌ترین بخش این منطقه، در حدود ۲۵ درجه سانتیگراد (۷۶ درجه فارنهایت) می‌باشد. تقریباَ هر روزه باران سنگینی در سرتاسر آمازون می‌بارد.

جنگل هاى بارانى آمازون در خطرند

طرفداران محيط زيست رفع ممنوعيت فروش محصولات اصلاح ژنتيكى شده در برزيل را تهديد جدى براى جنگل هاى بارانى آمازون مى دانند. در قانون جديد، عرضه و كشت محصولات اصلاح ژنتيكى شده به ويژه سويا براى صادرات تاييد شده است. شركت هاى بيوتكنولوژى و كشاورزان بزرگ برندگان اين قانون جديد محسوب مى شوند. هرچند اين اقدام و همچنين قانونى شدن تحقيقات بر روى سلول هاى بنيادى جنين انسان از ديد مردم برزيل حركتى به سوى برزيل نوين است، اما طرفداران محيط زيست مى گويند جنگل هاى بارانى و كشاورزان كوچك بازنده ماجرا هستند. طرفداران محيط زيست نگران هستند محصولات اصلاح ژنتيكى شده، گونه هاى بومى را نابود كند، در زنجيره غذايى اختلال به وجود آورد و امكان ورود اين محصولات به مناطق جديد مانند جنگل هاى پاكسازى شده آمازون را فراهم سازد. تخريب بزرگ‌ترين جنگل بارانى جهان طى دو سال گذشته براى دومين بار به بالاترين حد خود رسيد. سال گذشته بخشى از جنگل آمازون به وسعت ۲۳ هزار كيلومتر مربع نابود شد. طرفداران محيط زيست مى گويند دامداران و چوب برها درختان جنگل هاى بارانى و علفزارهاى استوايى را نابود مى كنند و كشاورزان زمين هاى خالى شده از درخت را به كشتزار تبديل مى كنند.

جنگلهای استوايی

جنگل های بارانی از غنی ترين اکولوژی های دنياست که درکمربند استوايی زمين پراکنده شده اند.درا ينجابزرگترين اشکال حيات با هزاران گونه های گياهی ،درختان،گلها،پستانداران،پرندگان،خزندگان،دوزيستان،حشرات،بی مهرگان ومیکروارگانيزمها ديده می شود.جنگل هايی انبوه بابرگهای پهن وبدون خزان وهمِشه سبزهستند .اين جنگل ها به صورت یک نوار ممتددرفاصله مدارهای راس السرطان ورا الجدی واقع شده اند.

محدوده گسترش جنگل های بارانی درمناطق زيراست:

1- حوضه رودخانه آمازون درامريکای جنوبی (حدود 57%)

2- محدوده حوضه رودخانه کنگو،زئير،شرق مداگاسکارويک منطقه کوچک درغرب افريقادرقاره افريقا.(حدود25%)

3- جنوبشرق آسياوجزايراقيانوس آرام شامل سواحل غربی هند،آسام،جنوبشرق آسيا،اندونزی،مالزی،گينه نو(حدود18%)

یک سوم ازجنگل های بارانی دربرزيل قراردارد.به عقيده دانشمندان بيش از نيمی ازگونه ای گياهی وجانوری دراين ناحيه زندگی می کنند.بيش از40درصداکسيژن زمين راتوليد وبيش از60دزصد ازسطح زمين را دربرمی گيرند.70درصدگياهان از نوع درختان هستند.بيش ازیک چهارم داروهای که انسان استفاده می کندازگياهان اين جنگل ها به دست می آيد.ماده اوليه وخام صنايع کاغذسازی ازجنگل ها است.

اين جنگل ها برای زندگی انسان مناسب وايده آل نیست ،بااين حال قبايلی ماننديانومامودرامريکای جنوبی وپاماگيری دراسترلياوقبايلی درافريقا دراين جنگل ها زندگی می کنند.اين قبايل خودرابامحيط اطراف خودهمآهنگ ساخته اند .اين قبايل تهديدی برای اين جنگل ها محسوب می شوند،زيراباپاک کردن جنگل هابرای کشت وزرع وياآتش زدن، جنگل وحيات حيوانات واتمسفرزمين را به خطرانداخته اند.نزديک به 80000هکتارازاين جنگل ها هرسال تخريب وبيش از50000گونه ازاشکال حيات اين جنگل ها درسال از بين می رود.

خاکهای اين منطقه اسيدی وفقير هستندزيراعمل تجزيه خاک سريع وخاک درمعرض شديدخاکشويی توسط باران قراردارد.

بيابانهای گرم وخشک

بيابانهای امريکای شمالی(مجاوا،حوضه بزرگ،سونوران)،امريکای جنوبی(شمال مکزيک،شمال شيلی،شمال آرژانتين)،افريقا(صحرا،اتيوپی)،جنوب وجنوبغرب آسيا(شبه جزيره عربستان،لوت ايران،غرب پاکستان)، استرالياازاينوع هستند.خشکي شديدهوا،گرمای شديدروزانه وسرمای شبانه ،اختلاف شديددمای شب وروز،تبخيروتعرق شديد،بارندگي کم،پوشش گياهی ضعيف ازويژگيهای اين بيابانهااست.مرکزپرفشارجنب حاره وبادهای شرقی عامل موثردرتشکيل اين بيابانهاهستند.

ب)بيابانهای نيمه خشک

بيابانهای ازقبيل مونتاناوحوضه بزرگ درامريکا،شمال امريکا،گرينلند،شمال روسيه،شمال اروپا،وشمال آسياازاين نوع هستند.تابستانهای معتدل خشک،بارش کم زمستانی،شبهای سردازويژگيهای اينوع بيابانهااست.

ج )بيابانهای ساحلی

اين بيابانهادرمناطق گرم معتدل تاسرد نظيرجنب قطبی وجنب حاره ای،مانند ناميب درافريقای جنوبی وآتاکامادرشيلی ، واقع شده اند.زمستانهای سردوکوتاه ،تابستانهای نسبتا ًگرم ومعتدل وطولاني ازويژگيهای اين نوع بيابانها است.اين بيابانهادرغرب قاره هابين عرض های جغرافيايی 20تا30درجه ديده مي شوند.بادهای شرقی دراين منطثه غالب هستندومانع نفوذرطوبت به داخل سواحل می شود .جريانهای سرداقيانوسی نيزعامل ديگری درشکل گيری اين نوع بيابانهاهستند.اين جريانهاباعث می شودتارطوبت موجوددرهوای دريابه صورت مه درطول سواحل ظاهرشود.

د )بيابانهای سرد

اين نوع بيابانها درقطبها،جنب قطبها،گرينلندواقعند.زمستانهای سردوبرفی،بارانهای اتفاقی تابستانی،تابستانهای گرم معتدلوکوتاه ومرطوب ازويژگيهای اين مناطق است.

برخی از کویرهای ایران

کویر چاه غیب

کویر مرکزی

کویر لوت

کویر عقدا

کویر سیاه‌کوه

کویر ساغند

کویر درانجیر

کویر حاج علی قلی

کویر یا هامون چاه غیب یکی از کویرهای جنوب شرقی ایران است.

کویر چاه غیب یا چاله چاه غیب (چاه غیب هامون هم نامیده می‌‌شود) در 50 کیلومتری جنوب غربی شهرستان خاش واقع در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. موقعیت جغرافیایی مرکز این کویر 06/28 شمالی و 49/60 شرقی و مساحت تقریبی آن در حدود 240 کیلومتر مربع می‌‌باشد. این کویر از شمال غربی به کوه نادر , از غرب به کوه حشایز , از جنوب غربی به کوههای تنکان , هله لان , کوه تنگ و کوه مرغک , از جنوب به چاه شاهی و از شرق به بیابانهای خاش محدود می‌‌شود .

ارتفاع آن از سطح آبهای آزاد 4450 پا می‌‌باشد که تقریباً در تمام نقاط کویر یکسان است. سنگهای تشکیل دهنده اطراف ارتفاعات این چاله از نوع سنگهای آذرین می‌‌باشند. در قسمت شمالی این کویر جزیره‌ای وجود دارد که تقریباً شبیه به جزیره سرگردان در دریاچه نمک آران و بیدگل می‌‌باشد که بلندترین نقطه آن 4690 فیت ارتفاع دارد .

سطح این کویر به‌وسیله صفحات باد کرده رسی مخلوط با نمک پوشیده شده است که در قسمت‌های محدودی (غرب) به صورت باتلاقی در می‌‌آید. در بعضی از نقشه‌ها بر روی این کویر نام دریاچه هامون دیده می‌‌شود که نشان دهنده آن است که در گذشته نزدیک این کویر , دریاچه‌ای فصلی بوده است که در اثر گرم شدن هوا و کاهش بارش خشک شده است .

کویر مرکزی یا دشت کویر بیابان وسیعی است به طول تقریبی ۸۰۰ کیلومتر و عرض تقریبی ۳۲۰ کیلومتر در جنوب رشته کوه البرز در مرکز شمالی ایران. نام آن از کویرهای وسیع واقع در آن گرفته شده است.

موقعیت و شاخص‌های کلی دشت لوت

• دشت لوت محدوده‌ای است بین استان‌های خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان
• دشت لوت بین دو گسل نهبندان در شرق و نای بند در غرب قرار دارد.
• حد شمالی آن در حد مدار 32 درجه و حد جنوبی در حد مدار 28 درجه .است
• وسعت حوضه آبگیر دشت لوت، حدود 175 هزار کیلومتر مربع (یک دهم مساحت کشور)
• طول آن از شمال به جنوب حدود 900 کیلومتر و غرب به شرق حدود 300 کیلومتر است
• پست‌ترین نقطه دشت لوت 190 متر از سطح دریا است(لوت مرکزی)
• دشت لوت جایگاه رخداد زمین لرزه‌های بزرگ و مهمی بوده است
• در پای کوه‌های مشرف به کویر بزرگ لوت آثاری از سکونت انسان از هزاره چهارم پیش ز میلاد مسیح مشاهده شده (ماخذ شماره 2)
• بزرگ‌ترین ناحیه جمعیتی دشت لوت «شهداد» که در گذشته‌های دور به آن خبیص می‌‌گفتند.
• دره سیرچ و ناحیه مسکونی آن به همین نام یکی از زیباترین چشم اندازهای سر سبز حاشیه این دشت اسرار آمیز است.

کویر عَقدا یکی از کویرهای مرکزی ایران و واقع در استان یزد در نزدیکی روستای عقدا است.

کویر عقدا در داخل فرورفتگی نامنظمی در مجاورت کویرهای اردستان و زردین قرار گرفته است. حدود مجاور این کویر پوشیده از سنگهای آذرین و آهکی می‌‌باشد. مخروط افکنه‌های وسیعی در امتداد جنوب غربی بر روی سطح این کویر توسعه یافته اند. دو رودخانه اصلی آن از حد جنوب غربی کویر از انتهای شمالی و جنوبی وارد کویر می‌‌گردند. جریانهای سیلابی چندی نیز از سمت جنوب شرقی یزد به این کویر وارد می‌‌گردند.

قسمت جنوبی این کویر در حد فاصل زمینهای پف کرده و نمکزار باتلاق وجود دارد. بیشتر سطح صفحات رسی این کویر ناهموار بوده و حالت باد کرده دارند که منعکی کننده شوری زیاد و بالا بودن سطح آب زیر زمینی در این کویر است .

به طور موضعی در امتداد بخش غربی این کویر حفره‌هایی دیده می‌‌شود که بر اثر افت سطح زمین بوجود آمده‌اند .بعضی از این فرورفتگیها بیضوی بوده و طول آنها تا یک متر می‌‌رسد .و دارای 60 سانتی متر عرض و 15 سانتی متر عمق می‌‌باشند.

این کویر معمولاً دارای بادهای نسبتاً شدیدی می‌‌باشد .

کویر سیاه کوه در 40 کیلومتری شمال شهر اردکان در استان یزد ایران قرار دارد.

این کویر شکلی شبیه به هلال ماه دارد که در قوس درونی هلال آن سیاه کوه با ارتفاع 2050 متر قرار گرفته است. این کویر از سمت جنوب به کوه نمک و گریگون , از غرب به بیابان‌های نایین و نوگنبد و از شمال به ارتفاعات انارک محدود است .

میانگین ارتفاع این کویر از سطح آبهای آزاد در حدود 961 متر است. به دلیل وجود مناطق مرتفع تر در اطراف , سیلاب‌های سطحی به سمت این کویر حرکت می‌کنند و به علت شوری خاک زمینهای اطراف نمک خود را پس از تبخیر در این حوضچه به جای می‌‌گذارند .

کویر ساغَند از کویرهای مرکزی ایران واقع در استان یزد است.

کویر ساغند در 50 کیلومتری جنوب شرقی روستای ساغند در موقعیت جغرافیایی 31/32 شمالی و 20/55 شرقی در استان یزد قرار گرفته است. مساحت این کویر 22625 هکتار و ارتفاع این کویر از سطح دریا 3665 پا می‌‌باشد .

سطح این کویر را نمکزار پوشانده و در حاشیه نمکزار نوار باریکی از خاکهای رسی باد کرده دیده می‌‌شود. این کویر از جنوب غربی به کوه بنه شورو , از جنوب به ارتفاعات نتاک و معدن مس چادرملو محدود می‌‌شود. این کویر دارای یکی از مهم‌ترین معادن اورانیوم در ایران است که در سال 1985 کشف شد. در جنوب این کویر معادن چادرملو قرار دارند که حاوی سنگهای مس , آهن و طلا می‌‌باشند .

کویر درانجیر نام کویری در نزدیکی شهر بافق در استان یزد ایران است.

کویر بافق در فرورفتگی مشرق یزد که در واقع فرورفتگی اصلی کویر یزد می‌‌باشد قرار گرفته است .رودخانه‌های اصلی این کویر به بخش جنوبی وارد شده و مخروط افکنه‌های حاشیه‌ای و معمولاً سفید رنگ اطراف این کویر نشان دهنده شوری قابل توجه زمینهای اطراف این کویر می‌‌باشد. طول کویر بافق در حدود 75 کیلومتر و عرض آن در حدود 20 کیلومتر بوده و مساحت آن در حدود 750 کیلومتر مربع می‌‌باشد. 60% از آن را زمینهای رسی و 40% از آن را نمکزار وسیعی پوشانده است .زمینهای رسی بخش جنوبی و شمال غربی این کویر را پوشانده اند. رودخانه‌های جنوبی باعث تراکم زیاد گیاهان شور زیست در قسمت جنوبی این کویر شده‌اند , در حالی که در قسمت‌های شمالی و یا نزدیک سطح نمکزار به علت افزایش شوری زمین گیاهی مشاهده نمی‌شود.

نمکزاری در قسمت شمالی کویر قرار گرفته که تقریباً تمام عرض کویر را از شرق به غرب قطع می‌‌کند. سطح این نمکزار را لکه‌های هم‌مرکزی همراه با حوزه‌های کوچک باتلاقی می‌‌پوشاند که در بعضی نقاط به وسیله نمک تازه پوشیده شده است. با توجه به اینکه لبه‌های این قشر نمکی بطور موضعی شکسته و یا اینکه به طرف بالا برگشته , می‌‌توان تصور نمود که نمکزار فعلی بر روی سطح آب فوق العاده کم عمقی شناور بوده و یا بر روی لجن اشباع شده‌ای بستر گرفته است. به دلیل وجود رطوبت در زیر قشر نمکی , رانندگی بر روی این کویر بشدت خطرناک و در بعضی قسمت‌ها غیر ممکن است .

کویر حاج علی قلی از کویرهای استان سمنان ایران است.

این کویر با 6541 کیلومتر مربع مساحت , در جنوب شرقی شهر دامغان قرار دارد و از جنوب به کوه‌های دولت دیار , کوه خرس و کوه ترکمن گدر از جنوب غربی به کوه‌های کوه پنج و کوه سرخ , از غرب به دهستان فرات از شمال به کویر دامغان و از شرق به کوه اهوند محدود می‌‌شود.

عمیقترین منطقه این کویر در قسمت مرکزی و جنوب شرقی قرار دارد و معروفترین رودی که به این کویر می‌‌ریزد رود فصلی کر است.

زمینهای این کویر پوشیده از پلتفورم‌های نمکی چندضلعی می‌‌باشد و زمینهای اطراف آن باتلاقی با درصد چسبندگی متوسط می‌‌باشند .

از کویرهای نزدیک به این منطقه می‌‌توان به کویر دق بیارجمند در فاصله 60 کیلومتری در شرق و دشت کویر (کویر بزرگ) در فاصله 100 کیلوکتری در جنوب نام برد .